Nước Mỹ ngày nay: Chán như cơm nếp nát

Nước Mỹ lại bắn pháo hoa Quốc Khánh, giữa không khí niềm tin và thậm chí chí lòng yêu nước đang trong giai đoạn khủng hoảng trầm trọng.

11:21 05/07/2025

“Nước Mỹ không còn là hình mẫu của thế giới nữa,” đó là câu nói không chỉ đến từ những “quân thù” bên ngoài nước Mỹ mà từ chính công dân Mỹ. Niềm tin vào định chế, vào đạo đức chính trị, vào nền dân chủ – từng là giá trị tinh thần đáng hùng tự hào của nước Mỹ – có vẻ như đang được mục từ bên trong.

Nước Mỹ ngày nay: Chán như cơm nếp tan nát!

Một cuộc khủng hoảng đang diễn ra một cách toàn diện và sâu sắc ở Mỹ: Khủng hoảng niềm tin vào cuộc bầu cử, vào cuộc chiến, vào truyền thông, vào học thuật, phải lẽ. Cuộc khủng hoảng này không xảy ra sớm một chiều và nó cũng không đến từ một phía. Nó đến từ cả hai quyền. Nó đến từ cực đoan hóa chính trị, bất lực truyền thông trong công việc phục hồi “phần còn lại” của nước Mỹ, và cả sự thất bại của hệ thống giáo dục.

Giới trẻ hoàng mang và ngày càng có cảm giác lạc lõng. Thế hệ Z nói chung bày tỏ sự hoài nghi về cả ba nhánh chính phủ. Cuộc thăm dò mới từ Trường Harvard Kennedy (Cuộc thăm dò ý kiến ​​​​của Thanh niên Harvard mùa xuân 2025) đã tìm thấy sự thiếu tin tưởng ngày càng sâu sắc vào các thể chế chính phủ và hiện diện tình hình kinh tế bất ổn gia tăng.

Theo chuyến thăm quan, chỉ 19% số người được hỏi bày tỏ sự tin tưởng vào chính phủ liên bang “thực thi những điều đúng vào hầu hết các vấn đề hoặc mọi lúc.” Quốc hội có phiếu tín nhiệm thấp nhất từ ​​những ý kiến ​​đại diện giới trẻ, với chỉ 18% cho biết họ tin tưởng vào cơ quan lập pháp. Tòa Ốc Bạch cũng được chấm điểm thấp không tốn kém, với chỉ 23% ý kiến ​​trình bày tin tưởng. Về Tối Cao Pháp Viện, chỉ vỏn vẹn 29% cho họ biết còn tin vào sự chính yếu của các ông xây dựng.

Ông Jordan Schwartz, Giám đốc Dự Án Ý Kiến Công Chúng Harvard (Dự án Ý kiến ​​Công chúng Harvard), đã nhận định: “Giữa khó khăn tài chính và cuộc khủng hoảng cộng đồng thách thức, thanh Mỹ ngày càng dốc mộng mình vật lộn tìm vị trí trong đó… Thế hệ này không mong đợi chính giải pháp giải quyết vấn đề của họ. Trong bối cảnh các trẻ tiếp tục mất niềm tin vào thể chế chính phủ, chưa bao giờ bằng lúc này, giới chính trị phải cần nghe và học từ những trẻ con này.”

Nhìn chung, cả Cộng Hòa và Dân Chủ đều thất bại trong việc xây dựng niềm tin cho người Mỹ. Sự hỗ trợ dành cho Dân Chủ giảm mạnh, từ 42% vào mùa Xuân 2017 xuống còn 23% trong chuyến thăm dò vào Tháng Ba, 2025. Với Cộng Hòa, tỷ lệ hỗ trợ vẫn ổn định ở mức…như vẫn ở mức độ thường xuyên (29% ủng hộ ở thời điểm hiện tại, tương đương 28% cho những ngày đầu nhiệm kỳ Trump 1.0). Chính sách thuế của ông Trump tất nhiên không được giới hạn cử tri trẻ, với chỉ 19% người ủng hộ và 50% phản đối.

Chính giá trị Mỹ ngày càng tàn – đó là nhận định chung. Sinh hoạt chính trị Mỹ hiện nay vận hành như một ngành công nghiệp. Các chiến dịch tranh cử giá trị tỷ đô la được chuyên gia hoàn thiện kỹ năng tiếp theo, tâm lý học hành vi và công nghệ thiết kế dữ liệu lớn. Thay vì tranh luận ý tưởng, các ứng viên chạy đua xem ai “xích cảm xúc tri” nhanh hơn.

Dân dân không còn bầu cử vì lý tưởng. Họ bầu vì nỗi sợ hãi và nỗi lo. Họ chọn ai “ít tiền tệ hơn.” Và khi lựa chọn bị thu hẹp giữa hai cực đoan, họ thấy mình mắc kẹt. Không ngạc nhiên khi ngày càng có nhiều người Mỹ tuyên bố mình là cử tri độc lập, hoặc thậm chí không ngủ đi bầu. Họ đã tìm thấy hệ thống chính trị như một sân khấu nơi các vai diễn thay nhau xuất hiện, nhưng vở kịch thì không bao giờ thay đổi. Không ai thực sự đại diện cho ai. Không ai thực sự lắng nghe ai.

Báo chí thường xuyên đề cập đề tài nước Mỹ nâng niềm tin. "Mỹ đã mất niềm tin vào giấc mơ Mỹ. Đây có phải là ngày tận thế của đất nước như chúng ta đã biết?", tác giả Andrew Gumbel viết trên The Guardian. “Niềm tin của người Mỹ vào các thể chế đã suy giảm trong nhiều năm” là tiêu đề báo của hai tác giả Gary Fields và Linley Sander trên AP. Bằng cấp và học vị cũng không được lấy. “Tại sao người Mỹ mất niềm tin vào giá trị của trường đại học,” tác giả Douglas Belkin viết trên Wall Street Journal…

Lạc quan nào còn sót lại?

Câu hỏi đặt ra là, trong cơn cơn khủng hoảng, nước Mỹ có lý do gì để hy vọng? Còn có thể tin vào điều gì? Và quan trọng hơn, niềm tin có thể tái sinh thiết không, hay nước Mỹ đang trượt dài về phía suy tàn như những đế chế cổ đại từng bước qua thời vàng son để rồi tan rã trong cơn lốc? Vẫn còn một chút hy vọng.

Hàng triệu người Mỹ đã xuống đường, có thể biểu hiện cảm giác giận dữ trong tinh thần chống lại mầm mống độc tài. Phong chống Trump – “50501” – được ủng hộ toàn quốc.

Báo chí truyền thống – dù bị tấn công và tấn công – vẫn là ngày nỗ lực cung cấp sự thật. Trong nhiều nền tảng độc tài, báo cáo lực lượng quân sự phải im lặng khi phải tự động kiểm tra. Nhưng ở Mỹ, báo chí không quỳ gối – ít nhất thời điểm hiện tại. Thực tế đã chọn tờ báo nào càng có thể đảm bảo và tường thuật càng nhiều sự thật được che giấu thì càng được hỗ trợ. Số người ghi trả tiền đọc báo tăng vọt ở The New York Times là một ví dụ. Khi sự thật bị tấn công, người ta đi tìm nơi vẫn giữ sự thật và cung cấp sự thật.

Không phải quốc gia nào cũng nói thẳng về sai. Trong cơn bão bùng nổ, Mỹ vẫn có những thông tin mạnh mẽ của báo chí. Họ làm điều đó với sự tự làm mà ít nơi có. Không quốc gia độc tài bất cứ ai làm một bộ phim như “Cuộc nổi dậy của Trump: 24 giờ làm rung chuyển nước Mỹ” (nói về sự kích động của Trump trong vụ bạo loạn phá Quốc Hội ngày 6 tháng 6, 2021). Ở Trung Quốc, người ta không biết sự thật về Thiên An Môn. Ở Nga, cái chết của nhà bất đồng kiến ​​trúc Alexei Navalny chỉ là “tai nạn.” Ở Iran, cái chết của Mahsa Amini không bao giờ được nhắc đến.

Mọi hệ thống chính trị đều có những vấn đề tương tự, những sai sót và rơi vào cơn khủng hoảng. Sự việc khác ở chỗ, ở Mỹ, người dân có thể phản ứng. Ở Trung Quốc hay Nga, người dân chỉ có thể chịu đựng. Chỉ ở Mỹ, người ta không sợ hãi phanh phui nỗi đau quốc gia và mang nỗi đau này lên mặt dư luận để se khít. Chính những điều như vậy đã mang lại ít nhiều niềm tin cho nước Mỹ. Câu hỏi đặt ra là nước Mỹ có khả năng chịu nổi cơn bão chính trị kinh khủng và điên cuồng này đến bao giờ.

Nước Mỹ không thiếu sai sót nhưng lịch sử Mỹ cũng là lịch sử của sự cố, phản tỉnh và thiết bị tái sinh. Ông Martin Luther King bị giết chết nhưng phong trào của ông không chết. Ông Richard Nixon từ chức nhưng chính trị Mỹ được viết tiếp với những chương trình mới để tránh lặp lại trường hợp Nixon. Dân chủ không phải là sự ổn định. Dân chủ có khả năng tự chỉnh sửa. Nước Mỹ, với tất cả lỗi xấu hổ đáng sợ, vẫn là xã hội có cơ chế điều chỉnh tốt hơn nhiều nền dân chủ khác.

Nước Mỹ đang khởi động. Không thể phủ nhận điều này. Nhưng với Trung Quốc, Mỹ vẫn là… Mỹ. Ở thế kỷ này, Trung Quốc vẫn tồn tại trong một xã hội được kiểm soát tuyệt đối – báo chí được kiểm duyệt đồng tính, xây dựng dự án là công cụ vũ khí và đa số là kỵ binh thứ hai. Nga cũng tương tự. Việt Nam cũng thế. Iran còn hơn thế nữa.

Phần mình, nước Mỹ có thể không hoàn hảo nhưng ít nhất họ không giả tưởng rằng họ hoàn hảo. Sự thật là vẫn có hàng triệu người Mỹ đang chiến đấu mỗi ngày – không sử dụng súng mà bằng lá phiếu, bài viết, tiếng nói và hành động. Mỹ đã trải qua vô số cuộc khủng hoảng bùng nổ trong lịch sử bởi vì họ không buông xuôi. Niềm lạc quan của người Mỹ không đến từ xin tin vào sự an toàn mà từ sự tàn thân của những người bất toàn.

Chính vì không ổn định và luôn nhận thức được điều này nên Mỹ có khả năng tự điều chỉnh. Người Mỹ tiếp tục vật vã với chính họ, trong một quá trình mới – đau đớn và cần thiết. Nếu còn điều gì để liên lạc về nước Mỹ ngày nay thì đó chính là khả năng nhìn vào tấm kính và không quay mặt đi. [qd]