Người nước ngoài sốc với đề thi tiếng Anh THPT ở Việt Nam

Nghe bạn bè bàn tán về đề thi tiếng Anh cấp THPT của Việt Nam rất khó, Nathan Brooks tò mò làm thử và nhận ra mình không thể làm nổi trong 50 phút.

21:38 30/06/2025

Chàng trai 30 tuổi người Anh và hai đồng hương cùng trình độ đại học đều cảm thấy sốc trước mức độ khó của đề thi này.

Nathan Brooks có hai năm dạy tại một trung tâm Anh ngữ ở TP HCM, sau chuyển sang làm việc tại một trường quốc tế. Trên Facebook, anh thấy bạn bè tranh luận sôi nổi về đề thi THPT quốc gia làm khó cả người nước ngoài nên tải mã đề 1101 để làm thử.

Ấn tượng đầu tiên của anh là bố cục đề không dễ theo dõi, nhiều câu hỏi được thiết kế theo kiểu đánh đố, không phân tách rõ ràng. "Điều này khiến thí sinh liên tục chuyển đổi cách tư duy, dễ mất tập trung và bỏ sót chi tiết, ngay cả với người bản ngữ", Nathan nói. Một số câu sử dụng từ vựng mang tính học thuật, cấu trúc phức tạp, đòi hỏi thí sinh không chỉ hiểu nghĩa đơn thuần mà còn phải nắm rõ ngữ cảnh và mối liên kết giữa các câu trong đoạn văn mới có thể trả lời chính xác.

"Tôi không thể làm được hết đề này", anh nói. "Với học sinh trung học của một nước coi tiếng Anh là ngoại ngữ, đề này quá khó và gây áp lực".

Trong khi đó, bà Debra Mann, quản trị viên cộng đồng giáo viên tiếng Anh TEFL, cũng thử làm đề và bất ngờ khi nhiều câu phải đọc lại hai lần mới hiểu. Theo bà, đề thi sử dụng cấu trúc câu không tự nhiên, và khác biệt với chuẩn quốc tế, gây khó khăn cho người học ngay từ phần đầu.

"Đề thi hiện tại quá cao so với trình độ trung học", bà nói.

Trên TikTok, các video "người nước ngoài giải đề tiếng Anh 2025" thu hút hàng chục triệu lượt xem, hàng nghìn bình luận. Đặc biệt, một TikToker người Mỹ đã làm sai 6 câu trong tổng số 40. Trong video khác, du học sinh Việt Nam đã mời hai người Anh bản xứ làm thử và họ chấm mức độ khó 7/10.

Trên các diễn đàn mạng xã hội, đặc biệt là hai nhóm Expats Hà Nội và TP HCM, tranh luận diễn ra sôi nổi. Một số cho rằng đề có tính phân loại, buộc học sinh tư duy linh hoạt hơn. Ngược lại, nhiều ý kiến đánh giá đề quá sức với học sinh THPT, thậm chí gây khó cho cả người bản ngữ.

"Tôi có thể chọn được đáp án đúng nhưng không thể giải thích vì sao. Những câu hỏi này gần như chỉ người bản ngữ mới làm được, khá phức tạp", người dùng tên John bình luận. Ý kiến của anh thu hút 300 lượt thích.

Nhưng không phải người nước ngoài nào cũng "sốc" với đề thi năm nay. Anh Joshua Ryan (tên tiếng Việt là Luân Vũ), quốc tịch Mỹ, người sáng lập LingoPass English, nhận xét đề tiếng Anh năm nay thay đổi rõ so với năm trước, đặc biệt về từ vựng. "Có nhiều từ lạ, ngay cả người bản ngữ cũng chưa chắc biết", chàng trai 31 tuổi nói. Anh dẫn ví dụ từ greenwashing (đánh bóng hình ảnh môi trường một cách giả tạo). Đây là thuật ngữ chuyên ngành môi trường nên những thí sinh không quan tâm lĩnh vực này sẽ khó hiểu, dù vẫn có thể đoán nghĩa dựa vào ngữ cảnh.

Nguyên nhân khiến nhiều học sinh gặp khó là do phụ thuộc vào công thức, thiếu kỹ năng xử lý từ mới. Theo Joshua, thách thức lớn với học sinh Việt Nam là cách học còn nặng công thức, chủ yếu để làm bài chứ không phải để sử dụng ngôn ngữ.

Việc thiếu thực hành tư duy và phản biện bằng tiếng Anh khiến học sinh khó tiếp cận các khái niệm mới. Khi đề thi thay đổi, cách học ghi nhớ không còn hiệu quả. Học sinh cần được rèn khả năng suy luận và tư duy ngôn ngữ, thay vì chỉ học thuộc.

Đồng thời, phần ngữ pháp và kỹ năng nền trong đề không quá khó, vấn đề nằm ở cách trình bày và yêu cầu xử lý ngôn ngữ theo chiều sâu. Anh cho rằng học sinh cần bổ sung phần kiểm tra giao tiếp, khả năng sử dụng ngôn ngữ trong tình huống thực tế, thay vì chỉ đọc hiểu hay điền từ.

Trong họp báo sau khi kết thúc kỳ thi chiều 27/6, đại diện Bộ Giáo dục và Đào tạo cho biết độ khó đề thi là điểm đã được ban chỉ đạo cấp quốc gia trao đổi, quán triệt trước khi công tác làm đề thi diễn ra.

Bộ đã ban hành cấu trúc, định dạng, đề tham khảo thi tốt nghiệp THPT, nhằm giúp học sinh quen với cấu trúc, giáo viên có định hướng ôn tập. Bộ cũng tổ chức thử nghiệm đề thi diện rộng ở cả ba miền, qua đó đánh giá khả năng đáp ứng của học sinh, nhằm đưa ra điều chỉnh thích hợp.

GS Nguyễn Ngọc Hà, Trưởng ban đề thi, Ban chỉ đạo cấp quốc gia kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025 đánh giá cách ra đề này đảm bảo tính khách quan, vì người dạy và học không thể đoán biết từ trước.

"Đây cũng là cách để học sinh đảm bảo học thật, thi thật, không phải học ứng phó, lường trước các khu vực kiến thức quan trọng để tập trung học", ông Hà nói.

Ông Lê Hoàng Phong, Giám đốc học thuật Tổ chức tư vấn đào tạo và giáo dục Anh ngữ YOUREORG, cho rằng tranh cãi quanh đề thi tiếng Anh năm nay phần lớn xuất phát từ sự thay đổi trong cách tiếp cận đánh giá.

Nếu nhìn từ góc độ đánh giá năng lực ngôn ngữ một cách khoa học, có hệ thống và cơ sở lý luận, đề thi có nhiều điểm tích cực.

Đầu tiên là dấu hiệu gia tăng tính xác thực, khi một số văn bản được trích từ ngữ liệu thật thay vì các đoạn nhân tạo vốn chỉ phục vụ luyện thi. Điều này giúp bài thi tiệm cận với tình huống giao tiếp thực tế, đồng thời nâng cao giá trị cấu trúc, tức khả năng đo đúng năng lực sử dụng tiếng Anh trong học tập và đời sống.

Đồng thời, cấu trúc đề cho thấy sự dịch chuyển từ kiểm tra kiến thức hình thức sang đánh giá năng lực sử dụng trong ngữ cảnh. Câu hỏi yêu cầu học sinh chọn từ chính xác, dùng đúng kết hợp từ và tổ chức thông tin mạch lạc, thay vì chỉ nhận diện lỗi ngữ pháp đơn lẻ.

Mặt khác, đề kết hợp cả diễn ngôn viết và nói, thể hiện nỗ lực tiếp cận đánh giá kỹ năng ngôn ngữ toàn diện, sát hơn với yêu cầu sử dụng tiếng Anh trong môi trường học thuật và nghề nghiệp.

"Đây là dấu hiệu cho thấy sự gắn kết giữa mục tiêu đánh giá và hình thức kiểm tra", ông Phong phân tích.

Do đó, nếu được triển khai đúng cách, đề thi có thể tạo ra tác động ngược tích cực, khiến giáo viên và học sinh điều chỉnh phương pháp dạy và học theo hướng phát triển kỹ năng thực tiễn.

Ngọc Ngân